Παν ο μέγας τέθνηκε!

Παν ο μέγας τέθνηκε!
Ο αναστεναγμός της Γης

Συμφωνικό ποίημα για Ορχήστρα

Ο Πλούταρχος στα Ηθικά [Περί τῶν ἐκλελοιπότων χρηστηρίων] διερευνώντας  τους λόγους για τους οποίους είχε εκπέσει η μαντική τέχνη στην εποχή του, μας αφηγείται μια ιστορία στην οποία ήταν παρόν ο Επιθέρσης, δάσκαλος γραμματικός και πατέρας του ρήτορα Αιμιλιανού.

{Καθώς το πλοίο, όπου ταξίδευε ο Επιθέρσης προς την Ιταλία, έφτασε στις Εχινάδες έπεσε ο άνεμος και το πλοίο παρασύρθηκε στους Παξούς. Ξαφνικά ακούστηκε μια φωνή από την ξηρά που φώναξε δυνατά με το όνομά του τον Θαμούς, τον Αιγύπτιο καπετάνιο. Όλοι απόρησαν μιας και λίγοι γνώριζαν το όνομα του καπετάνιου. Ο Θαμούς αρχικά δεν αντέδρασε, η φωνή επέμεινε και όταν ο καπετάνιος απάντησε, η δυνατή φωνή του είπε  «Όταν φτάσεις στο Παλώδες να αναγγείλεις πως ο μέγας Παν τέθνηκε». Όλοι όσοι το άκουσαν αυτό, μεταξύ τους και ο Επιθέρσης, έμειναν εμβρόντητοι και συζητούσαν αν έπρεπε να εκτελεστεί το πρόσταγμα της φωνής. Ο Θαμούς αποφάσισε πως αν φυσούσε άνεμος, να περάσει από εκεί χωρίς να κάνει τίποτε, ενώ, αν υπήρχε νηνεμία και γαλήνη, να επαναλάβει αυτό που άκουσε. Φτάνοντας στο Παλώδες καθώς δεν έπνεε άνεμος ο Θαμούς, κοιτάζοντας από την πρύμνη την στεριά, φώναξε όπως ακριβώς το είχε ακούσει «Παν ο μέγας τέθνηκε!». Πριν ολοκληρώσει την φράση του, ακούστηκαν αναστεναγμοί και επιφωνήματα απορίας όχι ενός αλλά πλήθους ανθρώπων. Πολλοί ήταν παρόντες, τα νέα διαδόθηκαν και ο αυτοκράτορας Τιβέριος κάλεσε τον Θαμούν και άρχισε να διερευνά την υπόθεση του Πάνα}.

Η ιστορία θεωρήθηκε συμβολική και δηλώνει το τέλος μια εποχής, το τέλος των πραγμάτων δίχως πιθανώς να γνωρίζουμε το μέλλον τους. Φυσικά όμως, ο Πάνας δεν πέθανε. Μπορεί οι εθνικοί να υποχώρησαν και ο χριστιανισμός πανηγυρίζοντας να έγινε αδιαμφισβήτητος, ο Πάνας κατάφερε να υπάρχει γύρω μας. Είτε ως Σατανάς – άρχοντας του σκότους – στα εκκλησιαστικά βιβλία, είτε ως πνεύμα της υπαίθρου, είτε πολύ συχνά ως έμπνευση των ποιητών.

Ίσως μια σύγχρονη ζοφερή ανάγνωση θα ερμήνευε το τέλος του Πανός ως το τέλος της Φύσης. Της Φύσης που περικλείει το απλό, το λιτό, το ευδαιμονικό, το σημαίνον.

Όμως οι αναστεναγμοί στην ιστορία  του Πλουτάρχου δεν είναι ένα ολιγόψυχο μοιρολόι, είναι ένα κάλεσμα. Είναι ο αναστεναγμός της Γης που καλεί τον Πάνα να την σώσει. Ο Μέγας Παν δεν πέθανε!

Αφορμή για τον προβληματισμό και το έργο στάθηκε το κείμενο του καθηγητή Μ.Ζ.Κοπιδάκη «Πέθανε πράγματι ο Μέγας Παν;» [εκδόσεις Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη (2019)]

Παν ο Μέγας Τέθνηκε!

O αναστεναγμός της Γης

Συμφωνικό ποίημα (2021)

Σύνθεση Ορχήστρας
Flute I
Flute II
Oboe I
Oboe II / English Horn
Clarinet Bb I
Clarinet Bb II / Bass Clarinet
Bassoon II
Bassoon II / Contra Bassoon
Horn in F I
Horn in F II
Trumpet in C 1
Trumpet in C 2
Trombone 1
Trombone 2
Tuba
Timpani
Percussions (2 players)
Harp
Strings (Divisi all sections, at least 10.8.6.5.3)

Διάρκεια 9′ 30”

The great god Pan is dead Symphonic poem (2021) Duration 9′ 30”

Το έργο ήταν ανάθεση της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και παρουσιάστηκε από την Ορχήστρα υπό την διεύθυνση του Giacopo Sipari di Pescasseroli την Παρασκευή 22 Οκτωβρίου 2021 στις 20.30 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

---

Διαβάστε εδώ την συνέντευξη με τον Γιώργο Φλωράκη για την AthensVoice με αφορμή την πρεμιέρα του έργου.

Ν. Δοντάς – Καθημερινή
“…Η μουσική αφηγήθηκε με αμεσότητα και φυσικότητα την πάλη ανάμεσα σε δύο αντιθετικά στοιχεία. Λυρική, μελωδική, έπλασε τις απαραίτητες εικόνες χάρη και στην ενορχήστρωση: τον διάφανο ήχο των ξύλινων πνευστών και της άρπας, όπως επίσης τα σκοτεινά βάθη της τούμπας, που υπενθύμιζαν σταθερά πως στην ουσία τίποτε δεν πεθαίνει, απλά μετασχηματίζεται και αναμένει.”

Γ. Σβώλος – EfSyn
“…Ξεκινώντας από λογοτεχνική αφετηρία, το μέσης διάρκειας κομμάτι εξέφραζε την έγνοια για την οικολογική/κλιματική κρίση. Το ήπια μοντερνιστικό, ηχητικά περιπετειώδες ακρόαμα για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα αξιοποιούσε ισορροπημένα τόσο τον μεταρομαντικό ήχο όσο και τον μινιμαλισμό.”

---